Na podstawie Regiopedii Delegatura IPN w Kielcach.

Zgrupowania partyzanckie AK „Ponury”

 "Dowódca legendarnych Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” Jan Piwnik „Donat” „Ponury” urodził się 31 sierpnia 1912 roku we wsi Janowice koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Tam też ukończył szkołę powszechną, a następnie kształcił się w Gimnazjum imienia Joachima Chreptowicza w Ostrowcu. Po ukończeniu gimnazjum w 1932 roku wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Ostatecznie Piwnik wybrał służbę w Policji Państwowej. Pełnił między innymi obowiązki dowódcy 1 plutonu 3 kompanii Grupy Rezerwy Policyjnej z Golędzinowa, z którym walczył we wrześniu 1939 roku. Następnie przez Węgry dotarł do Francji i walczył w 4 DP. Skąd udało mu się przedostać do Anglii. Był jednym z pierwszych cichociemnych. Skoczył w nocy z 7/8 listopada 1941 roku. Działał w „Wachlarzu”. Dowodził brawurową akcją rozbicia więzienia w Pińsku 18 stycznia 1943 roku. Wiosną 1943 roku rozpoczął przygotowania do utworzenia oddziału partyzanckiego w Górach Świętokrzyskich. Po odwołaniu z dowództwa Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” walczył na Nowogródczyźnie. Dowodził VII batalionem 77 pp AK. Zginął 16 czerwca 1944 roku w czasie uderzenia na jeden ze Stützpunktów niemieckich pod wsią Jewłasze. Pośmiertnie został awansowany do stopnia majora. Dopiero w 1987 roku prochy Komendanta „Ponurego” zostały sprowadzone do Polski, a w 1988 roku odbył się w niesłychanie patriotycznej atmosferze pogrzeb „doczesnych szczątków ”.

4 czerwca 1943 roku „Ponury” objął funkcję dowódcy „Kedywu” Okręgu Radomsko- Kieleckiego AK. Podczas narady na Kamieniu Michniowskim 12 i 13 czerwca 1943 roku z udziałem komendanta okręgu pułkownika Stanisława Dworzaka ustalono, że „Ponury” stworzy oddział partyzancki w sile około 200 ludzi i z lasu będzie dowodził „Kedywem” okręgu. Do tworzenia oddziału „Ponury” wykorzystał zaplecze organizacyjne AK i około 30 żołnierzy, których ściągnął z „Kedywu” warszawskiego i „Wachlarza”. Stopniowo „Ponuremu” podporządkowali się wraz ze swoimi ludźmi dowódcy tworzonych dotychczas samorzutnie grup zbrojnych, między innymi podporucznik Euzebiusz Domoradzki „Grot”, „Zybek”, kapral/podchorąży Władysław Wasilewski „Oset”, czy chorąży Tomasz Waga „Szort”. Warto dodać, że artykuły żywnościowe zdobyte przez inne oddziały (na przykład grupę Józefa Mikołajczyka „Marcina”) były przekazywane Zgrupowaniu „Ponurego”. Najgłośniejszą akcją, jaka w tym czasie przeprowadził oddział „Ponurego” było uderzenie na dwa pociągi niemieckie w nocy z 2/3 lipca 1943 roku pod Łączną i Berezowem, w czasie którego zabito ośmiu Niemców oraz zdobyto broń i amunicję. Miejsce kwaterowania oddziału znajdowało się w rejonie wzgórza 326, na północ od legendarnego Wykusu. Po pacyfikacji Michniowa i obławie niemieckiej z 19 lipca 1943 roku, w sierpniu 1943 roku, „Ponury” podzielił Zgrupowania liczące około 400 partyzantów na trzy samodzielne zgrupowania, wyznaczając im oddzielne tereny operowania, odpowiednio: Zgrupowanie numer 1 porucznika Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta” (lasy siekierzyńskie), Zgrupowanie numer 2 podporucznika Waldemara Szwieca „Robota” (Koneckie) i Zgrupowanie numer 3 porucznika Stanisława Pałaca „Mariańskiego” (Góry Świętokrzyskie). „Ponury” zostawił przy sobie pluton ochronny, utrzymując nad podzielonymi Zgrupowaniami formalne dowództwo. W drugiej połowie 1943 roku największą aktywność wykazywało zgrupowanie podporucznika Waldemara Szwieca. Partyzanci nazywani od pseudonimu dowódcy „Robotowcami” w nocy z 31 sierpnia na 1 września 1943 roku przeprowadzili niezwykle śmiałą akcję, podczas której opanowali Końskie, zlikwidowali pięciu konfidentów oraz zarekwirowali znaczną ilość środków żywnościowych i odzieży. Z kolei 13 września 1943 roku w boju w Smarkowie zastrzelili 29 żandarmów z powiatowego plutonu żandarmerii z Końskich. 14 października 1943 roku na II Zgrupowanie spadł poważny cios. W wyniku zdrady porucznika Jerzego Wojnowskiego „Motora” funkcjonariusze z 2 kompanii I batalionu 22 pułku policji SS (2/I/22 SS Pol. Rgt) zastrzelili w Wielkiej Wsi pięciu partyzantów, w tym „Robota” oraz dokonali akcji represyjnej na ludności cywilnej. Nieco mniejszą aktywność przejawiały dwa pozostałe zgrupowania koncentrując się na szkoleniu żołnierzy, ochronie ludności przed działalnością grup bandyckich oraz likwidując konfidentów.

Co pewien czas „Ponury” zarządzał koncentracje swoich oddziałów na Wykusie. Pierwsza została wyznaczona na 16 września, a następna na 26 października. W obydwu przypadkach na skutek działalności konfidenta Gestapo, wspomnianego „Motora”, kilkutysięczne (2-3 tys.) oddziały niemieckie (głównie połączone siły policyjne III/17 SS Pol. Rgt, I i II/22 SS Pol. Rgt oraz Wehrmacht) przeprowadziły na zgrupowania obławy, z których partyzantom udało się wyjść zwycięsko. Jednakże podczas obławy z 28 października zginęło 36 żołnierzy, w tym 27 z oddziału ochrony radiostacji porucznika Jana Kosińskiego „Jacka”. Ostatnia koncentracja nie zdemobilizowanych akowców miała miejsce w listopadzie 1943 roku na Szczytniaku w Paśmie Jeleniowskim, gdzie także nastąpiło oficjalne rozformowanie Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. 2 stycznia 1944 roku „Ponury” otrzymał oficjalny rozkaz odwołujący go z dowodzenia Zgrupowaniami. Na ten fakt złożyło się kilka powodów. Od chwili powstania Zgrupowań „Ponury” całkowicie zaangażował się w ich działalność kosztem obowiązków związanych z pełnieniem funkcji dowódcy „Kedywu” okręgu. W związku z tym popadał w coraz większy konflikt z komendą okręgu zakończony odwołaniem „Ponurego” z dowodzenia „Kedywem” w październiku 1943 roku. Ponadto operowanie w terenie tak licznym oddziałem okazało się zbyt trudne. W tym czasie większe korzyści przynosiło działanie mniejszymi, bardziej operatywnymi oddziałami.

Zastępcą „Ponurego” został „Nurt”, podporządkowany inspektorowi sandomierskiemu podpułkownikowi Antoniemu Żołkiewskiemu „Linowi”. Jednocześnie Zgrupowanie otrzymało nazwę I batalion 2 pp Legionów AK, z tym że pełny stan miało osiągnąć dopiero w okresie „Burzy”. Batalion „Nurta” walczył pod Radoszycami, Miedzierzą, Szewcami. Po częściowej demobilizacji 2 DP w październiku 1944 roku kpt. „Nurt” objął dowództwo 2 pułku, podzielonego faktycznie na trzy samodzielne zgrupowania. Batalion świętokrzyski kapitana „Nurta” wymykał się niemieckim obławom w obwodzie włoszczowskim i koneckim, między innymi pod Chotowem, by zostać ostatecznie rozwiązanym przez dowódcę 14 listopada 1944 roku w pobliżu gajówki Świnia Góra".

  W miarę powstawania nowych skrzynek (około 10) tematycznie związanych z tytułem, będą one dołączane do geościezki.