Spała

Historia-

Początki

Dzieje Spały sięgają początku XVII wieku, a może nawet końca XVI. W XVIII wieku rozpoczęto eksploatację lasów. Drewno wykorzystywano do wyrobu węgla drzewnego, smoły, jako opał dla pobliskich zakładów przemysłowych, np. wytopu żelaza w piecach hutniczych w osadzie Kuźnice (dziś Tomaszów Maz.) i wypalania wapna. Część drewna spławiano Pilicą do Wisły. Z dokumentów z przełomu XVIII i XIX wieku wiemy, że w sąsiedztwie Spały istniała osada o nazwie Winduga, której położenie pozostaje do dziś zagadką. Dla wyjaśnienia: flisacy piliczni (oryle) zamieszkiwali blisko rzeki, tworząc często skupiska. Jedną z charakterystycznych nazw dla flisackich wsi była właśnie Winduga. Wiemy także, że istniała tu w XVIII w. osada młynarska, która stała się zaczątkiem kurortu.

Z dawnych akt...

Z dokonanej 1789 roku lustracji (przeglądu inwentaryzacyjnego dóbr królewskich) w województwie łęczyckim wiemy, że w okolicach Spały istniały trzy osady młynarskie. Leżały one przy młynach wodnych usytuowanych prawdopodobnie przy rzeczce Gać. Po jednej z tych osad nie pozostało śladu. Pozostałe z nich to dzisiejsze Spała i Konewka. W dokumentach lustracyjnych z 1789 roku znajdujemy skargę młynarza Marcina Spały na starostę inowłodzkiego Fryderyka Józefa Moszczyńskiego (Moszczyński właściwie miał tytułu starosty niegrodowego), za naruszanie przywilejów monarszych, jakimi cieszyli się młynarze nad Gacią. W skardze tej czytamy, że młyn zbudował własnym kosztem pradziad Marcina Spały, a jego ojciec, Bartłomiej Spała urządził przy młynie folusz (urządzenie do zagęszczania tkanin) w połowie XVIII wieku. Po II rozbiorze Polski w 1793 roku dobra inowłodzkie wraz ze spalskimi lasami znalazły się w zaborze pruskim i przestały funkcjonować tu polskie urzędy, co pozwoliło wygrać sprawę Spałom. W 1819 roku młyn i folusz odziedziczył Kacper Spała (jego ojciec, Marcin zginął prawdopodobnie w nurcie Pilicy, bowiem dokumenty powiadają, że zmarł "śmiercią tonącą"). Nowy właściciel uruchomił wkrótce tartak, stawiając jednocześnie budynki z izbami dla kilku zatrudnionych robotników. Takim sposobem osada młynarska stała się niemal przemysłowym osiedlem. W 1864 roku upadła gospodarczo, prawdopodobnie na skutek powstania styczniowego. O dzierżawę tego terenu zaczął się starać tomaszowski przedsiębiorca Zajdler. Miał on zamiar urządzić tu hamernię, czyli zakład obróbki żelaza, z czego nic nie wyszło.

Ciąg dalszy:

Spała (spala.pl)

Skrzynki są mam nadzieję łatwe do odnalezienia pokazują ciekawe i piękne miejsca. Niestety Spała to małe miasteczko skrzynki są dosyć blisko ale pokazują rzeczy których czasami nie widać gołym okiem. Pozdrawiam i życzę miłej zabawy.